ابومحمد بدیع بن محمد بدیع بلخیبَدیعِ بَلْخی، ابومحمد بدیع بن محمد بن محمود بلخی، از شاعران فارسی‌گوی سده ۴ق/۱۰م (عصر سامانی)، مداح ابویحیی طاهر بن فضل بن محمد چغانی (د۳۸۱ق/۹۹۱م)، امیر چغانیان در ماوراءالنهر بوده است. ۱ - دیدگاه لباب الالبابکهنترین مأخذ درباره او لباب الالباب عوفی (تألیف: سده ۷ق) است که بجز نام و نسب و نام ممدوح بدیع، آگاهی دیگری از زندگی او به دست نمی‌دهد. همچنین عوفی چند بیت از قصیده شاعر در مدح امیر چغانی و دو بیت پندآموز در زمینه دوری جستن از غفلت از وی نقل می‌کند و با هدف نقد شعر، شعر بدیع را «مصنوع و رفیع» می‌خواند. [۱]
محمد عوفی، لباب‌الالباب، ج۲، ص۲۲-۲۳، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۹۰۳م.
پیش از عوفی، اسدی طوسی در لغت فرس [۲]
لغت فرس، اسدی طوسی، ص۴۷۴، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۹ش.
ذیل واژه «غَرچه» بیتی از شاعری به نام بدیعی شاهد می‌آورد که معلوم نیست همان بدیع بلخی یا شاعری دیگر.۲ - دیدگاه عرفات العاشقینپس از عوفی، اوحدی [۳]
محمد اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین، ج۱، ص۱۸۷، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴.
تقریباً عین مطالب عوفی را نقل کرده است. هدایت گزارش مختصر عوفی و سروده‌های بدیع بلخی را ذیل نام «بدایعی بلخی» بیان کرده، و او را از جمله شاعران روزگار سلطان محمود غزنوی به شمار آورده است. وی در ادامه سخن می‌افزاید: بدایعی بلخی، پندنامه انوشیروان یا منظومه راحه الانسان را در بحر متقارب به رشته نظم کشیده است. [۴]
سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، ج۱، ص۴۵۶-۴۵۷، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲.
۳ - دیدگاه فروزانفرفروزانفر [۵]
بدیع‌الزمان فروزانفر، سخن و سخنوران، ج۱، ص۴۳، تهران، ۱۳۵۸ش.
بدیع بلخی و بدایعی بلخی را یک شاعر می‌داند و صفا [۶]
ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج۱، ص۴۲۲-۴۲۳، تهران، ۱۳۶۳ش.
بر آن است که بدیع و بدایعی نام دو شاعر است و بدیع در دوره سامانیان می‌زیسته، و سراینده قصیده‌ای است در مدح امیر چغانی و بدایعی به دوره غزنوی تعلق دارد و سراینده پندنامه انوشیروان است و هدایت به خطا اشعار بدیع را به بدایعی نسبت داده است [۷]
سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، ج۲، ص۱۸۱، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲.
[۸]
Iranica، ج۳، ص۳۷۷.
این مسأله که سراینده منظومه ۴۰۹ بیتی راحةالانسان یا پندنامه انوشیروان، [۹]
سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، ج۲، ص۱۸۲- ۱۸۸، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲.
چنانکه در مقدمه منظومه آمده، شاعری است متخلص به «شریف» و در منظومه خود شعر عنصری (د ۴۳۱ق/۱۰۴۰م) را نیز تضمین کرده است، [۱۰]
سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، ج۲، ص۱۸۱-۱۸۲، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲.
نیز مؤیدنظر فروزانفر تواند بود. ۴ - فهرست منابع(۱) محمد اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴. (۲) ذبیح‌الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران، ۱۳۶۳ش. (۳) محمد عوفی، لباب‌الالباب، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۹۰۳م. (۴) بدیع‌الزمان فروزانفر، سخن و سخنوران، تهران، ۱۳۵۸ش. (۵) لغت فرس، اسدی طوسی، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۱۹ش. (۶) سعید نفیسی، «پندنامه انوشیروان»، مهر، تهران، ۱۳۱۳ش، س ۲، شم ۲. (۷) رضا قلی هدایت، مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، ۱۳۳۶ش. (۸)Iranica؛ ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدیع بن محمد بدیع بلخی»، شماره۴۶۵۵. رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم | درگذشتگان سده 5 (قمری) | شاعران فارسی | شاعران قرن چهارم | مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی
|